Poprawa wdrażania LEADER na poziomie programu

6. Odnowiony LEADER

Czy LEADER rzeczywiście powinien zostać odnowiony i zreorganizowany? Dlaczego ważne jest, żebyśmy wszyscy zadali sobie to pytanie?

Podczas okresu programowania PROW 2007-2013 pojawiły się obawy, że podejście LEADER może być zagrożone ze względu wprowadzenie go w struktury PROW. Konieczność skoncentrowania się na działaniach określonych w programach rozwoju obszarów wiejskich ograniczyła LGD możliwość wdrażania zintegrowanych lub innowacyjnych projektów. Elementy tego, co sprawiało, że LEADER jest inny zostały ograniczone lub zgubione. Szczególne ograniczenia istnieją w odniesieniu do innowacji i interwencji na małą skalę, które są kluczowymi składowymi wartości dodanej LEADER.

Wiele doświadczonych LGD uznało, że zmiany te utrudniają zarządzanie i wymagają czasu oraz zasobów. Części z nich miała problemy z dostosowaniem się, a duża liczba nowych LGD nie miała żadnych doświadczeń, które mogłaby porównać. Kryzys gospodarczy spowodował, że ludzie stali się mniej skłonni do podejmowania ryzyka, trudniej było znaleźć odpowiednie finansowanie i uzasadnić zaangażowanie.   

LEADER jako metoda jest elastyczny i dynamiczny, to proces poszukujący ciągłych ulepszeń, jest zaprojektowany do radzenia sobie z wyzwaniami. Odświeżając i wzmacniając podejście LEADER można sprostać tym wyzwaniom, zoptymalizować oddolne zaangażowanie i te rzeczy, które mają wpływ na wartość dodaną. To nie stanie się samo. Jeżeli chcemy, aby LEADER był silniejszy, musimy nad tym popracować. Bycie LGD, która „płynie z prądem” to za mało. Instytucje zarządzające również nie mogą polegać na samych LGD. Muszą włączyć się w te działania. Jeżeli LEADER nadal ma odgrywać rolę katalizator, którą wiele osób uważa za jego główną siłę, należy zastanowić się, w jaki sposób angażuje on i współpracuje z innymi podmiotami. Dlatego też LGD muszą zadawać sobie te pytania, prowadzić kontrolę stanu, podsumowywać sytuację, analizować położenie, identyfikować problemy, możliwe rozwiązania i planować. Pomimo, że większość sugerowanych tutaj działań odnosi się do LGD, instytucje zarządzające muszę być przygotowane, żeby słuchać i ocenić, w jaki sposób wspierają ten proces. Planowanie ma tutaj kluczowe znaczenie, nic nie stanie się samo.   

Poniżej omówiono wybrane kluczowe zagadnienia, które możesz rozważyć w trakcie analizowania swojego podejścia LEADER i tego, w jaki sposób może zostać ono zreorganizowane lub odnowione.

Cykl życia LGD:

LGD jest dynamicznym partnerstwem, a wszystkie partnerstwa mają swój własny cykl życia. Partnerstwa w LEADER ewoluują nie tylko w zakresie sposobu działania, ale również w odniesieniu do zadań na poszczególnych etapach programu. Myśląc o tym, w jaki sposób zaplanować i wspierać tą przemianę, można pomóc LGD w pozostaniu zaangażowaną i oddaną. Warto rozważyć tutaj jedno od dawna znane narzędzie metodologiczne – model Tucman’a, który obejmuje następujące etapy rozwoju grupy: formowanie, burzenie, normowanie i utrwalanie. 

Nowa czy odświeżona LGD:

To, że utrzymanie ciągłości pomiędzy okresami programowania jest bardzo ważne można potraktować jak truizm, ale patrząc na LGD jako na jednostki, może warto o tym przypomnieć. Żadna LGD nie ma zagwarantowanej ciągłości jako LGD LEADER. Przygotowując się do nowego okresu programowania może warto spojrzeć na to, jako na szansę do odświeżenia lub odnowienia LGD. W jaki sposób LGD optymalizuje swoje kluczowe lokalne doświadczenia, wiedzę i analityczne postrzeganie. Napływ świeżej krwi lub zmiana nastawienia mogą zaowocować energią i rozmachem. Bardziej reprezentatywna LGD nie tylko obejmie nowych ludzi, ale może stworzyć nowe możliwości, dostarczyć nowych zasobów, pomysłów i innowacji, a wzmacniając lokalne więzi może zachęcić innych do zaangażowania się.

Odnowienie czy wzmocnienie stosowanych zasad:

Co to w praktyce oznacza? W uproszczeniu, oznacza to przyjrzenie się siedmiu zasadom podejścia LEADER i sposobowi realizowania ich przez LGD. Zrób przegląd. Zastanów się, jaki był cel każdej z tych zasad i czy realizujesz podejście LEADER zgodnie z jego założeniami? Jaka jest wartość dodana, którą chcesz osiągnąć dzięki LEADER? Czy korzystasz ze wszystkich zasad? W jaki sposób je wdrażasz? Czy korzystasz z nich również w sytuacji, kiedy LGD działa jako grupa, z innymi podmiotami, w projektach? Czy jesteś w tym konsekwentny? Czy szukasz najlepszych rozwiązań? Czy któreś kwestie są trudniejsze od innych, dlaczego? Co się sprawdza, a co nie? Czy jesteś w stanie reagować lokalnie i elastycznie? Czy to monitorujesz? Kiedy już dokonasz oceny tego, co robisz, możesz zidentyfikować rzeczy, które można poprawić, gdzie można wzmocnić wartość dodaną. Możesz dzięki temu odpowiednio przygotować swój plan.

Projektowanie:

Jeżeli podejście LEADER ma przynosić optymalne efekty, musi być ono dobrze zintegrowane ze sposobem pracy LGD, jej działaniami, sposobem współpracy z innymi lokalnymi podmiotami oraz systemem wdrażania. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku spojrzenie na wszystko z perspektywy beneficjentów, w jaki sposób są oni angażowani, jak prowadzi się z nimi konsultacje, jak są wspierani w uzyskiwaniu oczekiwanych rezultatów? Dzięki planowaniu w oparciu o te pytania, podejście LEADER staje się kluczowym elementem lokalnej strategii rozwoju LGD i wzmacnia ją w zakresie metody realizacji i planu działania. Ważne, żeby LEADER wykorzystywany był jako rzeczywiste i dynamiczne narzędzie umożliwiające i rozszerzające udział podmiotów lokalnych i akceptację społeczności, a przez to wzmacniał znaczenie strategii, podejścia i osiąganych rezultatów.

Rozszerzanie zaangażowania:

Jednym z istotnych sposobów odświeżania LEADER jest zaangażowanie nowych osób i pomysłów. LEADER jest powszechnie krytykowany za to, że dostęp do niego jest trochę utrudniony, że to klub dla wtajemniczonych. Ponieważ LEADER to podejście do rozwoju o charakterze oddolnym i partycypacyjnym, powinien być on bardziej otwarty na szersze zaangażowanie. Może to dziać się poprzez „wpuszczenie świeżej krwi” w struktury LGD lub znalezienie nowych sposobów realizowania działań, co pozwoli zaangażować nowych ludzi. Kluczową rolę odgrywa z tym zakresie skuteczna komunikacja. Można skorzystać z nowych sposobów prezentowania informacji, takich jak lokalne wystawy objazdowe i inne metody dzielenia się wnioskami i korzyściami z działania zgodnie z podejściem LEADER. Znajdź sposób na zaangażowanie potencjalnych beneficjentów, którzy normalnie nie mają dostępu do środków publicznych, zachęć ich do przedstawienia swoich pomysłów. Silniejszy nacisk na działania animacyjne w programie na lata 2014 – 2020 daje LGD możliwość i środki na rozszerzanie zasięgu LEADER o nowych ludzi, pomysły i zasoby. W jaki sposób można to zrobić, jak wzmocnić działania animacyjne? Może poprzez plan działań animacyjnych lub grupę wsparcia działań animacyjnych w ramach KSOW? Nie zaniedbaj tej okazji, to jest zbyt ważne, a zrobienie tego dobrze może bardzo poprawić proces realizacji udanych i strategicznych projektów.

LGD mogą również wykorzystać określone narzędzia, takie jak kryteria kwalifikowalności, np. żeby do zachęcić do realizowania mniejszych, innowacyjnych, kompleksowych lub zintegrowanych projektów parasolowych. Odnosi się to nie tylko do EFRROW, ale także do innych możliwości oferowanych przez CLLD. Wytyczne ilościowe i inne kryteria mogą pomóc w zapewnieniu zaangażowania określonych grup, w tym kobiet, młodych ludzi, sektora prywatnego itp.

Konsultacje:

Proces konsultacji w ramach przygotowań lokalnej strategii rozwoju oferuje LGD idealną szansę na dotarcie i zaangażowanie nowych ludzi i organizacji. Pozwala zdobyć wiedzę nie tylko na temat potrzeb i możliwości rozwojowych, ale również dowiedzieć się, w jak sposób ludzie mogą przyczynić się do realizacji strategii i w niej uczestniczyć. Jeżeli LGD chcą dotrzeć do nowych ludzi, muszą pomyśleć, w jaki sposób ich znaleźć i zaangażować. „Drzwi otwarte” już nie wystarczą, jest zbyt dużo przeszkód (odległość, transport, czas, dzieci, godziny lekcyjne, nawet język), które mogą ludzi zniechęcić. Trzeba ich zaprosić, dać im „uprawnienia” do uczestnictwa. Przemyśl to, w jaki sposób możesz pomóc ludziom w zaangażowaniu się, jakie narzędzia, metody i media wykorzystać?

To tylko niektóre z metod, z których mogą skorzystać LGD, aby „się odświeżyć” i znowu zyskać na znaczeniu, co pozwoli im uzyskać wartość dodaną i pobudzić oddolne zaangażowanie. To nie są działania jednorazowe, ale podobnie, jak lokalna strategia rozwoju, są metodami i narzędziami dynamicznymi, które odpowiednio realizowane przyczynią się do procesu stałej „odnowy” LGD.